Thời gian vừa qua, Khoa Niệu bệnh viện Nhi đồng 2 đã triển khai thành công kỹ thuật điều trị chích chất Deflux chống trào ngược cho hai bệnh nhân bao gồm 3 tuổi và 9 tuổi có bệnh lí trào ngược bàng quang niệu quản. 

ThS.BS. Phạm Ngọc Thạch, quyền Trưởng Khoa Niệu bv nhi đồng 2 cho biết, cả hai bệnh nhi này đều nhập viện với lý do tiểu đục, sốt, đau bụng. Các xét nghiệm cho thấy niệu quản và một bên thận dãn to do trào ngược nước tiểu từ bàng quang lên trên thận.

Các bệnh nhi này được điều trị bảo tồn và uống kháng sinh dự phòng tuy nhiên đều có những đợt tái phát nhiễm trùng tiểu và được chỉ định  phẫu thuật cắm lại niệu quản vào bàng quang để ngăn cản sự trào ngược nước tiểu, tuy nhiên thay vì được phẫu thuật bằng phương pháp thông thường,  các bé được tiếp cận phẫu thuật ít xâm lấn bằng việc chích chất keo sinh học chống trào ngược qua phương pháp nội soi qua đường tiểu dưới. Kíp phẫu thuật đã bơm chất keo đặc biệt (Deflux) để làm hẹp lại lỗ đổ của niệu quản vào bàng quang, từ đó hạn chế sự trào ngược nước tiểu từ bàng quang lên thận. Đây là phương pháp điều trị niệu khoa mới dành cho bệnh lý này và được áp dụng lần đầu tiên ở miền Nam tại bệnh viện Nhi Đồng 2. Đây là trường hợp thứ 4 và 5 áp dụng kỹ thuật này tại bệnh viện. Kỹ thuật chích Deflux này ít xâm lấn, ít để lại biến chứng, không để lại sẹo, về trong ngày và không phải ở lại ít nhất là 7 ngày trong bệnh viện kèm theo mang ống thông tiểu như phương pháp phẫu thuật mổ mở trước đây.

Có khuynh hướng tăng lên so với những năm trước đây năm 2014, Khoa Niệu bệnh viện Nhi Đồng 2 đã tiếp nhận điều trị khoảng 17 trường hợp trẻ bị trào ngược bàng quang – niệu quản. Việc chẩn đoán trước sinh cũng như sự quan tâm của quí vị phụ huynh góp phần phát hiện sớm cũng như những trường hợp trào ngược tiềm ẩn không triệu chứng. Ghi nhận số ca nặng (trào ngược độ 4 – 5)  trong năm 2014 chiếm 25%. Giải pháp điều trị với trường hợp nhẹ (độ 1 – 2) là  cho trẻ uống thuốc kháng sinh dự phòng, không phẫu thuật. Nhưng với trường hợp nặng thì thường được chỉ định phẫu thuật nếu như điều trị nội khoa thất bại, chỉnh sửa lại sự bất thường giữa bàng quang và niệu quản, làm dài hơn đoạn niệu quản chạy trong thành bàng quang để khi bàng quang đầy, nước tiểu không trào ngược lên niệu quản.

(Hình ảnh: Nhóm phẫu thuật tiết niệu bệnh viện Nhi đồng 2 thực hiện kỹ thuật điều trị chích chất Deflux) 

Khi trẻ đau bụng, ba mẹ cứ nghĩ là do rối loạn tiêu hóa, giun sán hoặc khi thấy trẻ rặn tiểu hoặc sốt của một rối loạn tiêu hóa ở trẻ nhỏ cũng cho là bình thường. Trong khi đó, đây là những biểu hiện của nhiễm trùng đường tiểu. Thông thường, khi bị nhiễm trùng đường tiểu, trẻ sẽ có những biểu hiện rõ ràng như nước tiểu đục, hôi, bị sốt, đi tiểu đau rát nhưng có những trẻ, triệu chứng rất mơ hồ, âm thầm: chỉ đau bụng thoáng qua, tiêu chảy (đặc biệt ở trẻ nhỏ), nước tiểu vẫn không đổi màu, trẻ không sốt, các triệu chứng diễn ra âm thầm. Và cùng với những biểu hiện này, bé đã bị nhiễm trùng đường tiểu trên, sẽ gây sẹo thận dần. Nếu áp lực nước tiểu từ bàng quang lên thận quá cao sẽ làm giảm tưới máu các đơn vị thận cũng  sẽ gây sẹo thận mà không cần phải có vi trùng trong nước tiểu.

Nguyên nhân của bệnh trào ngược bàng quang – niệu quản nguyên phát, là do sự bất thường nội tại về giải phẫu học đoạn niệu quản cắm vào bàng quang. Thay vì nó thực hiện vai trò như một cái van đóng lại khi bàng quang đổ đầy nước tiểu thì nó lại cứ mở. Bệnh lý này thường được phát hiện trong năm đầu tiên trẻ mới ra đời Nhưng chúng ta có thể biết trước được khi siêu âm tiền sản nếu thai nhi có các dấu hiện như niệu quản giãn, thận ứ nước, bể thận giãn… thì sản phụ nên khám tiền sản bác sĩ Niệu Nhi  để biết được thời gian chính xác sau khi sinh sẽ làm gì tiếp theo, xét nghiệm và siêu âm khi nào  để có hướng điều trị phù hợp, kịp thời cho trẻ. Nếu siêu âm trước sanh có hình ảnh dãn niệu quản hai bên, sau khi sinh, người mẹ phải đưa trẻ đi tầm soát để xem có hiện tượng trào ngược bàng quang – niệu quản hay không. Đối với bệnh lí này trẻ gái hay bị hơn trẻ trai.

Trẻ quá nhỏ (dưới 1 tuổi) thì có triệu chứng bị tiêu chảy còn trẻ lớn hơn một chút thì tiểu đục, tiểu đau, rát, sốt. Cha mẹ đừng tự mua thuốc kháng sinh cho bé uống, đừng chủ quan nghĩ là viêm bàng quang bình thường”, Nguy hiểm ở đây là nếu cha mẹ chủ quan hoặc thờ ơ để đến khi phát hiện ra quá trễ thì thận của trẻ đã bị teo, suy giảm chức năng. Vì cứ mỗi lần trẻ tiểu đau, sốt là một lần trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu nhưng gia đình không biết, đi mua thuốc về, uống vô thấy hết nhưng đó đã là một lần thận bị mất đi một phần chức năng. Có trường hợp trẻ mới 7 – 8 tuổi vào với tình trạng trào ngược bàng quang – niệu quản, cả hai thận đã bị mất chức năng, phải chạy thận nhân tạo và chờ ghép thận!

Cha mẹ phải lưu ý vì nhiễm trùng đường tiểu không đơn thuần điều trị là hết mà sẽ để lại di chứng nặng nề: sẹo thận, chức năng thận suy giảm và nặng nề hơn là thận bị mất chức năng. Khi thận đã suy giảm chức năng thì không thể phục hồi lại được 100%. Khảo sát ở những trẻ bị trào ngược bàng quang niệu quản có sẹo thận, khoảng 20% bị cao huyết áp.. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây cao huyết áp ở trẻ.